İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, “Geleceğin Türkiyesi'ni inşa ediyoruz” sloganıyla 100 yıl sonra yeniden düzenlenecek İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi çalışmaları kapsamında Ödemiş'in Ovakent'te yapılan üçüncü çiftçi toplantısının ardından sonuç bildirgesini açıkladı.

İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, Şubat 2023’te “Geleceğin Türkiyesi’ni inşa ediyoruz” sloganıyla 100 yıl sonra yeniden kentte düzenlenecek İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi için yapılan paydaş buluşmalarının üçüncüsünün ardından sonuç bildirgesini açıkladı. Ödemiş Ovakent'te tarihi tütün deposunda yapılan toplantı 4 saatten fazla sürdü.  Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkan Başdanışmanı ve Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal'ın da katılımıyla yapılan üçüncü çiftçi toplantısında; Türkiye'nin farklı bölgelerinden gelen sektör paydaşları, üretici örgüt temsilcileri, sivil toplum kuruluşları, odalar ile derneklerin başkanları, temsilcileri ve üretici kooperatiflerinin ortakları katıldı.     

İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi'nin Çiftçi Buluşması Deklarasyonu birinci taslak şu şekilde oluştu:

Bizler, Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden gelen çiftçi kuruluşları, İzmir’in Ödemiş Ovakent köyünde bir araya geldik.

Yüz yaşındaki harap olmak üzere olan eski tütün fabrikasında yaptığımız İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi hazırlık toplantısında, geleceğin Türkiye’sinin tarım politikasını inşa etmekle ilgili kararlar aldık.

Bu kararlar, 10 Ağustos 2022 ve 5 Ekim 2022’de yapılan ön toplantılara katılan üretici kuruluşlarının önerileri doğrultusunda şekillenmiştir.

Aldığımız kararların, kongrenin dört uzman masası ve diğer paydaşların da görüşleri alındıktan sonra, Şubat 2023’te İzmir’de vücut bulacak İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nin gündemine alınmasına oy birliğiyle (şerhli üç madde hariç) karar verilmiştir.

İlkeler

1. Geleceğin Türkiye’sinin tarım politikaları yerli ve millidir. İthalata dayalı bir tarım politikası kabul edilemez. Özelleştirmeye dayalı, dışa bağımlı, destekleri azaltıcı neoliberal tarım politikaları terk edilerek yerli üretimi ve üreticiyi koruyan kamucu tarım politikalarına geçilecektir.
    
2. Herkes doğduğu ve yaşadığı yerde doyma hakkına sahiptir. Geleceğin Türkiye’sinin tarım politikası, kırsalda doğan her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşına onurlu, nitelikli ve evrensel değerlere erişebildiği bir yaşam hakkı tanır.
    
3. Gıda hakkı ve sağlıklı beslenme her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının temel hakkıdır. Türkiye tarımının birincil gayesi, bu topraklarda yaşayan herkese yeterli, çeşitli, nitelikli, güvenilir, adil, yerel ve ekonomik gıda sunmaktır.
    
4. Türkiye tarımının kilit taşı küçük üreticilerdir. Küçük üreticilerin kooperatif ve birliklerini desteklemek geleceğin tarım politikasının asli unsurudur.
    
5. Tarımsal üretimde kamunun asli görevi arz ve talep arasındaki dengeyi sağlamaktır. Tarım ekonomisinde büyüme için desteklemelere ek olarak ürünün doğru fiyattan satış garantisini sağlayan mekanizmalar kurulacaktır. Üretici, üretim sürecine pazar garantisi olduğunu bilerek başlayacaktır. Bu mekanizmanın başlangıç noktası, makro ve mikro havzalar ölçeğinde stratejik tarımsal üretim planlamasıdır.
    
6. Yerel tohumlar ve hayvan ırkları gelecek kuşaklara taşınması gereken bir doğa ve kültür mirasıdır. Türkiye’deki tarımsal genetik çeşitliliğin tamamı devlet korumasına tabi olmalıdır.
    
7. Türkiye su fakiri bir ülkedir. Suyun sınırsız bir kaynak olduğundan yola çıkılarak desteklenen, üreticiyi yoksullaştıran, dışa bağımlılığı artıran ve ülkemizi kuraklaştıran aşırı sulamaya endeksli tarımsal kalkınma politikasına son verilecektir. (ZMO Şerhi)
    
8. Ürüne göre sulama yapılmayacak, suya göre ürün belirlenecektir. Sulama yatırımları doğru yerde, doğru ürünü teşvik edecek, bölgesel özellikler gözetilerek israfa neden olmayacak şekilde modern sulama sistemleri ile planlanacak ve bu sistem güçlü bir şekilde denetlenecektir.
    
9. Tarımsal üretim açısından mera ve ormanlar, ekili ve dikili tarım alanlarıyla bir bütündür. Arazi kullanım planları bu alanların tümünü koruyacak şekilde hazırlanacaktır. Tarım, orman ve mera alanlarının doğal karakteri değiştirilemez ve amacı dışında kullanılamaz. Orman ve mera alanları olduğu gibi korunacak ve gıda üretiminin önemli bir mecrası kabul edilecektir.
    
10. Türkiye tarımının özünde çeşitlilik vardır. Anadolu ve Trakya birbirinden çok farklı iklim bölgelerine sahiptir. Akdeniz ve Ege’de buğdayın hasat edildiği günlerde, Kuzeydoğu Anadolu’da buğday yeni ekilmektedir. Bu çeşitliliği korumak, canlandırmak ve geliştirmek geleceğin Türkiye’sinin tarım politikasının temel ilkelerinden biridir.
     
11. Tarımda sadece verim artışı yerine, üretici için gelir artışına endeksli bir iktisadi model izlenecektir. Verimi kısa vadede artıran, ancak orta vadede girdi maliyetini büyüterek dışa bağımlılığı artıran ve üreticiyi yoksullaştıran ürünler desteklenemez.
     
12. Katma değeri artırmak, tarımsal üretime yapılacak birincil iktisadi müdahaledir. Geleceğin Türkiye’sinin tarımsal ihracatı kaliteli, ülkeye özgü ve rekabet gücü yüksek ürünlere odaklanacaktır. Doğaya bağlı tarım sektöründe kamucu müdahaleler artacak, stratejik ürünlerde tarımsal kamu iktisadi teşebbüsleri yeniden kurulacaktır.
     
13. Türkiye kırsalında yaşayanların, özellikle de kadın üreticilerin kadim tarım kültürü, Türkiye tarımını geliştirmek için su gibi, toprak ve tohum gibi temel bir kaynaktır. Geleceğin Türkiye’sinde bu bilgiler koruma altına alınarak günümüz koşullarında kullanılmak üzere akademik zemine taşınacaktır.
     
14. Tarım ekonomisini geliştirmenin temel güvencesi tarımdaki değişim kabiliyetidir. İklim krizi başta olmak üzere dünyadaki ve ülkemizdeki büyük değişimler doğrultusunda, geleceğin Türkiye’sinin tarımı yeniliklere ve inovasyona açık bir ruha sahip olacaktır.

(TMMOB odaları şerhi: Maddenin bütününe değil, sadece iklim değişikliği yerine iklim krizi kavramı kullanılmış olmasına yöneliktir.)

     15. Tarımda kadın ve çocuk işçiliğindeki sorunlar çözülecek, mevsimlik tarım işçileri insanca çalışma ve yaşama ortamına kavuşturulacaktır.

KARARLAR

TARIMSAL GEN KAYNAKLARININ KORUNMASI ve GELİŞTİRİLMESİ

1. 81 ilin tüm ilçelerinde yerel tohum ve hayvan ırkları tescil komisyonu kurulacaktır. Tespit edilen tür, çeşit ve ırklar (süs ve peyzaj bitkileri de dahil olmak üzere) tespitlerinden itibaren bir yıl içinde yerinde koruma altına alınacaktır.
2. Yerel tür, çeşit ve ırkların korunması için ülke düzeyi ve tüm farklı coğrafi bölgelerde “Tarımsal Gen Kaynaklarını Araştırma ve Geliştirme Merkezleri” kurulacaktır. Merkezler, her bir tür ve ırkın tescili, envanterinin hazırlanması, tanıtımı ve yaygınlaştırılması için çalışacaktır. Tanıtım çalışmaları ülke ve dünya ölçeğinde yapılacaktır.
3. Tespit edilen tüm tür, çeşit ve ırklar coğrafi işaret altına alınacak, tarımsal gen kaynaklarının korunması için kaynağın bulunduğu mahallelerden ve hedef kitlesi olarak çocuklardan başlamak üzere farkındalık ve eğitim programları yapılacaktır.
4. Kuraklık ve susuzluğa dair kalıcı tedbirler alınarak, kuraklık ve susuzluğa dayalı tür, çeşit ve ırklar özel koruma altına alınarak her biri için koruma ve geliştirme stratejileri uygulanacaktır.
5. Yerel gen kaynaklarının üretimini sürdüren üreticilere nakdi ve ayni destek programları bir yıl içinde sunulacaktır. Satış ve alım garantisi verilecektir. Etkin bir denetim gerçekleştirilecektir.
6. Yerel gen kaynaklarına dayalı ürünlerin dünya ölçeğinde tanıtımı, pazarının büyütülmesi, kırsal turizm yoluyla tanıtımı için yerel, ulusal ve uluslararası meslek kuruluşları ve sivil toplum ile ortaklıklar kurulacaktır.

ÜRÜN PLANLAMASI ve SULAMA

1. Tarımsal ürün planlamasını bütüncül olarak ele alan, Devlet Planlama Teşkilatı’nın bir birimi olarak veya Türkiye Tarımsal Planlama Teşkilatı adıyla yeni ve bağımsız bir kamu yapılanması kurulacaktır. Ürün planlaması kamu kurumları ve üretici örgütlerinin ortaklığıyla gerçekleştirilecektir. (ZMO ve Meyve Üreticileri Merkez Birliği şerhi)
2. Deniz, içsu ve karasal alanları kapsayan havza ve alt havza ölçekli 25 yıllık ürün planları hazırlanarak, derhal başlayacak on yıllık geçiş döneminin ardından bu planlara uygun üretim yapılması sağlanacaktır. Sulama yatırımları 25 yıllık ürün planlamasına göre belirlenecektir.
3. Ürün planlamasında suyun asgari kullanımına dayalı üretim esastır. Stratejik ürünlerin seçimi (i) üreticinin gelir artışı, (ii) tüketicinin sağlıklı gıdaya erişimi ve (iii) ekolojik maliyet olmak üzere üç bileşenli bir endeks kullanılarak yapılacaktır.
4. Her havza için stratejik ürünler ve özel ürünler ayrı ayrı belirlenecektir. Temel gıda ihtiyacını karşılayan stratejik ürünler için alım garantisi, ihracat potansiyeli yüksek olan özel ürünler için en geç iki yıl içinde satış garantisi sistemi kurulacaktır.
5. Türkiye hayvancılığının önündeki temel engellerden biri yüksek yem fiyatlarıdır. Yerli, milli, yüksek kaliteli, ekolojik ve GDO'suz rasyonların üretimi için kapsamlı bir seferberlik başlatılacaktır.
6. Kamuya ait ormanlar ve mera karakterindeki hazine arazileri önemli gıda üretim alanlarıdır. Bu bölgeler, doğal karakterleri olduğu gibi koruma şartıyla, bir yıl içinde havza ölçeğinde tarımsal üretim planlaması kapsamına alınacak ve üretici örgütleri (kooperatifler ve birlikler) tarafından uygulanacaktır.
7. Türkiye, çok sayıda peyzaj bitkisinin kaynak bölgesidir. Türkiye süs ve peyzaj bitkileri sektörünü büyütmek ve dünyaya açmak için bir yıl içinde özel bir strateji uygulanmaya başlanacaktır.
8. Birinci maddede yer alan planlama teşkilatının hazırladığı stratejik plana göre üretim yapan üreticiler üretim desteği, satış garantisi ve alım garantisi başlıklarından en az birine tabi olacaktır.
9. Merkezi sulama sistemleri teşvik edilecek, kaçak kuyuların açılması engellenecek, sulama sistemlerinin ve göletlerin verimli yönetilmesi sağlanacaktır.
10. Arıtma ve yağmur sularının geri kazanım projeleri yapılacaktır.
11. Milli Su Konseyi’nin kurulması ve su kaynaklarını özelleştirmeye karşı koruyan bir Su Kanunu’nun çıkarılması sağlanacaktır.

ÜRETİCİNİN ÖRGÜTLENMESİ

1. Üretici kooperatif ve birlikleri teknolojik ve maddi açıdan desteklenecektir.
2. Kooperatifçiliğin özünü oluşturan Anadolu imece kültürünü korumak ve yaygınlaştırmak üzere Türkiye İmece Enstitüsü kurulacaktır. Tüm il ve ilçelerde yapılanacak enstitü, kooperatiflere kuruluş, yapılanma, yönetim, üretim, satış, pazarlama, denetim gibi konularda rehberlik edecektir.
3. Kooperatifçilik konusunda eğitim çalışmaları, kooperatiflerin birleşerek güçlenmeleri ve banka kurmaları teşvik edilecektir.
4. Kamu kurumlarının kooperatiflerden alım yapmasını kolaylaştıran mekanizmalar korunacak ve güçlendirecektir.
5. Kooperatiflerin ilçelerde üretici pazarları kurması teşvik edilecektir.
6. Sigortasız tarım işçiliğine son verilecektir. Benzer amaçlı çalışan tüm örgütlerin birleşimi sağlanarak tarım işçiliğine güvence sağlanacaktır.
7. Kadın üreticilere, kırsala dönmek isteyen gençlere ve çobanlık yapan aile işletmelerine bir yıl içinde özel destek mekanizmaları kurulacaktır.
8. Türkiye Gayrisafi Milli Hasıla’dan tarımsal desteklere ayrılan pay en az 2’ye çıkarılarak üretim yılı içinde harcanacaktır.
9. Kooperatif ortağı olan üreticilere tarımsal girdiler için vergi muafiyetleri tanınacaktır.

GIDA ÜRETİM ALANLARININ KORUNMASI

1. Tarım alanları kısa sürede kadastral koruma altına alınacaktır.
2. Üzerinde gıda üretimi yapılan her alan eşit değere sahiptir. Tüm tarım alanları koruma altına alınacaktır.
3. Meraların ve ekili dikili alanların ayrıntılı tespiti yapılarak tescil edilecektir.
4. Orman arazileri içinde mera kullanımı ve yabani türlerin hasadı gibi yollarla gıda üretimi yapılan tüm alanlar tespit edilerek gıda ormanı olarak tescil edilecektir. Bu vasıftaki ormanların geliştirilmesi ve yüzölçümünün artırılması sağlanacaktır.
5. Göller ve akarsu sistemleri önemli gıda üretim alanlarıdır. Her birinin korunması ve bozulanların yeniden ihya edilmesi için İçsu Havzaları Kadastro Kurumu kurulacaktır.
6. Türkiye kıyı ve denizleri gıda üretiminin ana kaynaklarından biridir. Türkiye Deniz Alanları Su Ürünleri Envanteri hazırlanarak, bölge ve alt bölgeler ölçeğinde istihsal ve koruma planları uygulanacaktır.
7. Tarım arazileri üzerindeki tarımsal üretim yapılarının bölgenin yerel mimari anlayışına uygun bir biçimde yapılması zorunludur.
8. Metropollerin saçaklanma alanlarındaki yoğun ve hızlı yapılaşma tarım alanlarını tehdit etmektedir. Metropol alanların çevresinde gıda üretiminin devamını ve kontrollü yapılaşmayı sağlamak için bir yıl içinde “Kır Kent Gelişme Bölgeleri” belirlenecek ve özel hükümlerle yönetilecektir.

SATIŞ VE PAZARLAMA

1. Türkiye tarımının odağı sağlıklı, güvenilir ve kaliteli ürün üretmektir. Tarladan sofraya kalite standartlarını denetleyen bütünleşik bir mevzuat hazırlanacak ve bir yıl içinde uygulanacaktır.
2. Türkiye’de dökme ürün dönemi kapatılarak, katma değerli ürün dönemi başlatılacaktır. Tarım ürünlerinin katma değerini yükselten depolama, paketleme, pazarlama ve iletişim faaliyetleri için üretici ve örgütlerine her türlü teknik ve mali destek verilecektir.
3. Yerli ve milli tarım ürünlerini işleyen gıda sanayi yatırımlarına bir yıl içinde özel teşvik verilecektir.
4. Belirlenen ürün planlarına geçiş yapan üreticiler satış garantisi veya alım garantisi destek mekanizmalarının en az birinden yararlanacaktır. Kimsenin ürettiği ürün elinde kalmayacaktır.
5. Türkiye tarım ürünlerinin kalite sertifikasyonu için uluslararası sertifikalarla uyumlu bir yerli ve milli sertifikasyon sistemi kurulacaktır. Türkiye tarımı uluslararası markalaşma kampanyası yapılarak pazar payının büyütülmesi sağlanacaktır.
6. Türkiye tarım ürünlerinin ihracatını ve uluslararası tanıtımını sağlamak için bir yıl içinde maddi teşvik mekanizmaları büyütülecektir. Uluslararası pazarlara erişimle ilgili tüm engeller kaldırılacaktır.
7. Tarım ürünlerinin nitelikli bir şekilde işlenmesini teşvik etmek üzere bölgesel “Tarım Sanayi Bölgeleri” kurulacaktır. Bu bölgelerin konumları üretim ve ihracat noktalarına yakınlık ile destekleyici sanayilerin kümelenme alanlarına göre belirlenecektir.
8. Tarımsal ürünlerin katma değerini büyüten yatırımlar, gıda sanayi fabrika ve kuruluşları başta olmak üzere teşvik edilecektir.
9. Gıda Piyasaları Denetleme ve Düzenleme Kurulu (GPDDK) kurulacaktır. Kurul, (i) gıdanın üretiminden tüketiciye ulaşana kadar geçen her evrenin takip edilmesi, (ii) gıda üretim izni, taşıma izni ve perakende satış izni olan tüm kurumların disiplin altına alınması, (iii) manipülasyon ve haksız rekabeti önlemek için çalışacaktır.

TARIMSAL LOJİSTİK ve DEPOLAMA

1. Gıdanın ülke genelinde ekonomik transferi için belirlenen ürün planlamasını esas alan “Tarımsal Lojistik Planı” hazırlanacak ve uygulanacaktır.
2. Tarım ürünlerinin taze ve kaliteli bir şekilde nakliyesini sağlamak üzere stratejik ulaşım noktalarında “Tarımsal Lojistik Merkezleri” kurulacaktır.
3. Tarım ürünlerinin iç ve dış piyasaya ucuz transferi için tüm limanlarda “Tarım İhtisas Zonları” kurulacaktır.
4. Gıda taşımacılığı yapan akredite kuruluşlardan alınan yakıt vergileri azaltılarak gıda fiyatlarının düşürülmesi sağlanacaktır.

TARIMDA EĞİTİM ve İNOVASYON

1. Tarımla ilgili fakülteleri içinde barındıran yüksek öğrenim kuruluşları arasında entegrasyon sağlanacak, her ilde en geç iki yıl içinde bir uygulamalı tarım lisesi kurulacaktır. Bu okullarda Anadolu tarımı ile dünyadaki yenilikleri buluşturan özgür bir müfredat uygulanacaktır.
2. Anadolu ve Trakya’daki kadim tarım bilgisinin taşıyıcısı olan kişilere usta öğretici belgesi verilecek ve bu üreticilerin uygulamalı tarım bilgisi, tarım lisesi ve üniversitelerinin müfredatında yer alacaktır.
3. Şehir ve ilçe parklarında, okul bahçelerinde öğrenme amaçlı üretim alanları için yer ayrılması teşvik edilecektir. Kentsel yeşil alanlar, gıda üretimi bilgisini yaygınlaştırmak için yaşayarak öğrenme alanları olarak işlev görecektir.
4. Tarımsal gen kaynaklarını korumak ve geliştirmek için bir yıl içinde Türkiye Tarım Genetiği Laboratuvarı kurulacaktır.
5. Meyve ve diğer dikili ağaç kültürünü korumak ve geliştirmek için bir yıl içinde Türkiye Fidan Laboratuvarı kurulacaktır.
6. Bitkisel ve hayvansal gübre üretimi, nitelikli yem karışımları, kurakçıl tarım bitkileri ve karbon negatif tarım başta olmak üzere farklı konularda çalışan tarımsal inovasyon merkezleri kurulacaktır.
7. Tarımsal bilginin derlenmesi, kuramsallaşması ve ihraç edilmesine yönelik projelere teknik ve maddi destek sağlanacaktır.

KIRSAL TURİZM

1. Kırsal turizm, tarımsal üretimin yan sektörlerinden biri kabul edilecektir. Gastronomi ve kırsal turizm Türkiye’nin ana turizm bileşenlerinden biri olarak geliştirilecektir.
2. Kırsal alanlardaki turizm faaliyetlerinin insan altyapısını oluşturmak üzere Kırsal Turizm Enstitüleri kurulacaktır. Kırsal turizmde örgütlenme çalışmaları teşvik edilecektir.
3. Kırsal turizmin tarım alanlarına zarar vermeden gelişebilmesi için Kırsal Estetiğin Korunması ve Kırsal Turizmin Geliştirilmesi Kanunu ile bir yıl içinde gerekli düzenlemeler sağlanacaktır.