Çukur Han

İzmir 8500 yıllık bir Akdeniz liman kentidir. Antik kentin özelliklerini kentin çok katmanlı mimari dokusunda görmek mümkündür.

İZPA’nın ofisi, eski şehrin önemli yapılarından biri olan Çukur Han'da bulunmaktadır. Çukur Han, İzmir ilinin Kemeraltı semtinde bulunan tarihi bir kervansaraydır. Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'ne göre 17. yüzyılda inşa edilmiş ve İzmir'e ulaşan ticaret rotası üzerinde gezginler ve hayvanları için bir dinlenme yeri olarak hizmet vermiştir.

Çukur Han, iki katlı tonozlu odalarla çevrili geniş bir avluya sahip, Osmanlı mimarisinin etkileyici bir örneğidir. Avlu, gezginlerin dinlenmesi, sosyalleşmesi ve iş yapması için bir alan olarak kullanılmıştır. Üst kattaki odalar gezginler ve hayvanları için konaklama yeri olarak kullanılırken atlar, develer ve diğer hayvanlar için ayrı bölümler bulunmaktaydı.

Çukur Han, ilki 1906’da ve diğeri ise 2020’de olmak üzere iki kez yenilenmiştir. İzmir kültürünün taşıyıcılarından biri olarak günümüze kadar gelen Çukur Han içerisinde dükkanların bulunduğu bir ticaret mekânı olarak yeniden işlevlendirilmiştir. 

Resmi kayıtlara göre Çukur Han, 17. yüzyıldan itibaren matbaa, atölye, restoran, kıraathane ve sigorta ofisi olarak kullanılmıştır.

Çukur Han yüzyıllar boyunca İzmir’de yaşayan Türk, Rum, Yahudi ve Ermeni topluluklarından isimlere ait dükkanlar Osmanlı İmparatorluğu’nun çoğul kültürel mirasını yansıtır. Tarihi geçmişe sahip Çukur Han'ın esnafından bazıları Sabri ve Ali Şükrü Beyler, Filipoçi ve şürekası, Yafe Elbağlı, manifaturacı Jon Kohen, Şeyhzade kardeşler, Yako Sidi, Vitali Abram, İsak Barmaymon ve Bakırcıyan Ogard Franko'dur.

Bu isimler İzmir'in çok kültürlü yapısını yansıtırken İzmir kültüründe uyumun önemini de ortaya koymaktadır. Kervansaray özelliğindeki han, resmi kayıtlara göre 17. yüzyıldan itibaren matbaa, atölye, lokanta, kahvehane ve sigorta ofisi olarak kullanılmıştır.

Çukur Han'ın son tadilatına 2020 yılında başlanmış ve 2021 yılında tamamlanmıştır. Uygulamasını Öget Mimarlık'ın üstlendiği restorasyonu Prof. Dr. H. Meltem Gürel tasarlamıştır. Tadilat, Han'ın sahibi olan Gürel ailesinin olağanüstü özel çabasıyla tamamlanmıştır.

İzmir'in tarihselliğinden ilham alan ve anıtsal bir yapı olan Çukur Han, İzmir Planlama Ajansı ve İzmir Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı İzDoğa şirketine ev sahipliği yapmaktadır.